موزه ادب و عرفان ایران
اگر علاقمند سفرهایی با رنگ و بوی تاریخ ادبیات هستید، موزه «ادب و عرفان» اهر را از دست ندهید! این موزه که در جوار مزار شیخ شهاب‌الدین اهری در شهر اهر (آذربایجان شرقی) قرار گرفته، عمری به کوتاهی 14 سال دارد اما در همین مدت به مرکز گردهمایی دوستداران ادب و فرهنگ تبدیل شده است.
موزه ادب و عرفان یکی از موزه‌های تخصصی ایران است که فرصت خوبی برای تحقیق به محققان ایرانی و خارجی می دهد. در این موزه آثار ادبی و عرفانی جالبی از دوره‌های تاریخی صفوی تا قاجاریه گردآوری و برای بازدید عرضه شده است.
در بخش ادبی موزه آثار نفیسی از كتب خطی دوران صفوی تا قاجار از قبیل قرآن‌های خطی با جلدهای تذهیب شده لاكی و دیوان شعرا و عرفا مانند دیوان جلال‌الدین مولوی و گلستان سعدی وجود دارد.
همچنین قطعه خط‌هایی به صورت شكسته و نستعلیق از آثار «استادعبدالمجید طالقانی» از خوشنویسان قاجاریه و زیارت‌نامه حضرت سیدالشهدا به قلم «میرآقای اهری» و آثاری از استاد درویش از صاحب‌نامان اهالی عرفان در آن به نمایش گذاشته شده است.
از آثار بسیار ارزنده این بخش طوماری است پارچه‌ای متعلق به دوره صفویه به طول 360 سانتیمتر و به عرض 50 سانتیمتر كه به سوره‌های كلام‌الله مجید با خط نسخ، ثلث مزین شده است.این سوره‌ها در داخل نقوش اسلیمی و ترنجی به طرز بسیار زیبایی جای گرفته‌اند.
در بخش عرفان این موزه نیز تابلوهای نقاشی از دوره قاجاریه و مجموعه جالبی از انواع كشكول‌های دراویش از جنس چوب، سفال، چینی و برنز كه دارای كتیبه‌ها و نقوشی از مجالس درویشان است مشاهده می‌شود.
علاوه براین در این موزه انواع كلاه‌های مخصوص دراویش در دو دوره صفویه و قاجاریه به همراه تبرزین‌های مرصع طلاكوب و نقره كوب، فراهم شده است.از دیگر اشیای این بخش، یك در چوبی پاشنه‌گردان است.این در تماما كنده‌كاری و منبت‌كاری شده، دارای كتیبه‌ای متعلق به قرن هفتم هجری قمری است.
دیوارهای سخنگو
بنای موزه ادب و عرفان را یك ایوان بزرگ، 2 مناره بلند، 2 ایوان كوچك و یك مسجد بزرگ و خانقاه معروف به قوشخانه (لانه پرندگان) و اتاق‌های متعدد تشکیل می دهند. در این موزه که بنای آن به شاه عباس صفوی نسبت داده می شود، دیواره هایی می بینید که با نقاشی‌های به یادگار مانده از گذشته‌های دور پر شده اند. این دیوارها ظاهرا به‌عنوان دفتر خاطرات یا صفحه‌ای ویژه برای ثبت خاطرات عارفان و علاقه‌مندان و مریدان شیخ‌العارفین شهاب‌الدین كه از مسافت‌های دور به دیدار شیخ آمده و در مجموعه مزبور بیتوته می‌كردند، اختصاص داده شده بود. در کنار این دیوارها که قدم بزنید، حس می کنید دیوارها با شما سخن می گویند. حکایت تمام نشدنی تاریخ لا به لای این دیوارها نفس می کشد!
البته بخشی از این دیوارها توسط میراث فرهنگی مرمت و اشعاری از شعرای معروفی چون «ابوالقاسم نباتی»، «شیخ بهایی» و چند شاعر بزرگ دیگر در خطوط احیا شده از گذشته در بین نوشته‌های موجود شناسایی شده است. به طوری که این دیوار به تنهایی یك اثر فرهنگی و تاریخی با ارزش محسوب می‌شود و گویای ذوق عرفانی و ادبی ساكنان گذشته‌های دور این سرزمین است.
این اثر بزرگ معماری و فرهنگی متعلق به قرن هفتم هجری است و براساس شواهد تاریخی در زمان حیات «شیخ شهاب‌الدین اهری» دارای ساختمان و تشكیلات منحصربه‌فردی در منطقه بوده است.طبق برخی مستندات تاریخی تكمیل و تعمیرات اولیه «بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری» به عصر شاه عباس اول صفوی نسبت داده شده است.
گفته می‌شود در اوایل قرن یازدهم هجری شاه عباس اول به هنگام مسافرت به آذربایجان و منطقه ارسباران در این بقعه كه مجموعه‌ای در یك باغ 12 هكتاری بود و به «باغ شیخ» نیز موسوم بود بیتوته كرده و به تعمیر و تكمیل آن همت گماشته است.این مجموعه در ادوار زندیه و قاجاریه نیز به دفعات مرمت شده است.
طبق برخی نوشته‌ها و شواهد مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری تا اوایل عصر صفویه دارای آثار و نوشته‌های قابل توجهی از خود شیخ و سایر كتب بوده است كه در جنگ بین ایران و عثمانی این آثار غارت و به تركیه برده شده است.شیخ شهاب‌الدین محمود اهری عارف بزرگ در سال 580 هجری قمری در اهر متولد و پس از كسب معارف علمی دینی به درجه ارشاد رسیده است.
گروه گردشگری تبیان- الهام مرادی
